چالش دیرینه ی قدرت و آزادی

چالش ديرينهي قدرت و آزادي

انقلاب اسلامي از نظر معرفتي بر اصولي، چون اسلاميت نظام سياسي و ضامن اجراي آن، (ولايت فقيه) و مشاركت و آزادي مردم در تعيين سرنوشت جمعي و انتخاب مسئولان (مردم سالاري) استوار بود. در بعد ساز و كار اجرايي نيز ايجاد فضاي سالم براي آزادي، رشد انديشه و مهار قدرت را طلب ميكرد.

به مقتضاي طبيعت انقلاب اسلامي نيز، رابطهي بنيادين حكومت با رهبري فقيه جامعالشرايط و رابطهي اجتنابناپذير آن با آزاديها، هرگونه جاي پاي عوامل مداخلهگر خارجي (استكبار) و عوامل فرصتطلب داخلي (استبداد) را محو ميكرد و حاكميت را در سه مفهوم بههم پيوستهي استقلال، آزادي و جمهوري اسلامي شكل ميداد.

آسيبشناسي انقلاب اسلامي(308) از همين ضرورتها و مفاهيم بنيادينِ سياست و حكومت از ديدگاه انقلاب اسلامي برميتابد. آسيبهاي معرفتي و كاربردي، دو نوع رويكرد انحرافي را در برخورد با انقلاب اسلامي نشان ميدهد:

الف) رويكردي كه ولايت فقيه را ديكتاتوري و عامل سلب آزاديها ميداند.

ب) رويكردي كه آزادي مردم را به مفهوم افسارگسيختگي، شورش و رهايي به سوي فساد تفسير ميكند.

امام(قدس سره) در پاسخ به رويكرد اوّل، بر اين نكته تكيه ميورزيد:

 

از عنوان ولايت فقيه هراسي به دل راه ندهيد; ولايت فقيه به معني زورگويي به مردم نيست. اگر فقيهي بخواهد راه استبداد پيش گيرد، چنين فقيهي هرگز ولايتي ندارد. در اسلام حكومت از آن قانون است; مقام نبوت و امامت تابع قانون الهي هستند. ولايت فقيه ضدديكتاتوري است، وليفقيه مسئوليت بستن راههاي ديكتاتوري را برعهده دارد. فقدان ولايت فقيه در نظام سياسي موجب بروز ديكتاتوري است، ولي فقيه مانع از آن است [كه ]رئيس جمهور ديكتاتور شود و يا فرماندههاي نيروهاي مسلح به فكر ديكتاتوري بيافتند.(309)

 

امام (قدس سره) به رويكرد دوم نيز چنين پاسخ ميداد:

 

اگر آزادي در بستر قيام براي خدا باشد(310) و در بطن اسلامخواهي پرورش يابد،(311) خود يك موهبت و امانت الهي است كه سوء استفاده آن شايسته مقام والاي انسان نيست.(312)

خداوند انسان را آزاد آفريده است و آزادي يكي از بنيادهاي اسلام ميباشد(313) و ارزش حيات، به آزادي است.(314)

 

در ديدگاه امام يكي از اركان تمدن اسلامي، آزادي مطبوعات و آزادي مردم در اظهار عقايد و رأي است.(315)

بيشترين چالشها در رابطه با مسائل معرفتي و راهبردي انقلاب اسلامي، در دو زمينهي مفهوم ولايت فقيه و نقش آزاديها در اِعمال اين نوع ولايت، شكل گرفته است. اين چالشها سابقهي ديرينه و تاريخي در تفسير دو مقولهي دولت و آزادي داشتهاند و با ظهور انديشه و فلسفهي سياسيِ برآمده از انقلاب اسلامي، به اين سمت و سو كشانيده و در حقيقت در اين عرصهي جديد تكرار شدهاند.